- Alergia to nadwrażliwość układu immunologicznego, rozwijająca się w odpowiedzi na kontakt z alergenami.
- Alergeny, które są w istocie czynnikami całkowicie nieszkodliwymi dla organizmu człowieka, jednak układ odpornościowy reaguje na nie w nadmierny sposób, co prowadzi do wystąpienia reakcji alergicznej.
- Alergia – w zależności od rodzaju alergenu – może dawać objawy skórne, a także ze strony układu oddechowego czy pokarmowego.
- W leczeniu alergii stosuje się leki eliminujące objawy, możliwe jest także immunoterapię (odczulanie), która stanowi jedyną metodę leczenia przyczynowego.
Czym jest alergia? Jakie są jej przyczyny?
Alergia to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób na świecie, która występować może u ludzi w każdym wieku. Fizjologiczną rolą układu odpornościowego jest neutralizowanie takich szkodliwych czynników jak drobnoustroje chorobotwórcze (wirusy, bakterie) czy wolne rodniki. U niektórych osób układ odpornościowy reaguje także na czynniki neutralne dla organizmu, a nasilenie reakcji obronnych jest nieadekwatne do zagrożenia. Wówczas rozwija się alergia. Choroba ta nie rozwija się u każdej osoby mającej kontakt z alergenem – trudno przecież uniknąć narażenia na alergeny, a mimo to objawy alergii nie występują u każdego. Od czego zależy zatem, czy rozwinie się alergia?
Podstawowym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju alergii są predyspozycje genetyczne – dziedziczne podłoże alergii stwierdzane jest u 40 – 80% chorych. Kolejnym istotnym czynnikiem jest współczesny styl życia, związany ze „sterylizacją” warunków życia i wyeliminowaniem powszechnego kontaktu z tymi czynnikami, na działanie których narażone były poprzednie pokolenia. Mając ograniczony dostęp do niektórych czynników, organizm reaguje na kontakt z nimi reakcją alergiczną. Z drugiej strony – wzrasta narażenie na czynniki środowiskowe, np. zanieczyszczenia środowiska, syntetyczne dodatki do żywności, składniki kosmetyków, na które także organizm może reagować nadmierną aktywacją układu odpornościowego. Wówczas dochodzi do nadmiernej syntezy przeciwciał klasy IgE, co przekłada się na wystąpienie reakcji alergicznej.
Rodzaje alergenów
Reakcję alergiczną może wywołać wiele alergenów, które podzielone zostały na alergeny pokarmowe, alergeny wziewne oraz alergeny kontaktowe. Alergeny pokarmowe dostają się do organizmu wraz ze spożywanym pokarmem. Zazwyczaj tego typu alergie pojawiają się w pierwszych latach życia dziecka i nierzadko bywa tak, że ustępują one samoistnie wraz z dalszym rozwojem dziecka. Oczywiście alergie pokarmowe mogą występować także u dorosłych. Najczęściej alergię pokarmową (objawiającą się przede wszystkim dolegliwościami ze strony układu pokarmowego) wywołują następujące alergeny:
- białko mleka krowiego
- białko jaja kurzego
- białko pszenicy (gluten)
- orzechy arachidowe
- ryby i owoce morza
- soja
- syntetyczne dodatki do żywności (barwniki, aromaty, glutaminian sodu)
Alergeny wziewne dostają się do organizmu drogą oddechową, wraz z wdychanym powietrzem. Odpowiadają za wywołanie takich chorób alergicznych jak alergiczny nieżyt nosa czy astma. Najczęściej uczulają pyłki roślin wiatropylnych, takich jak trawy, drzewa liściaste (leszczyna, brzoza, olcha, topola, wiąz, dąb), chwasty (bylica).
Alergenami wziewnymi są także występujące powszechnie w zamkniętych pomieszczeniach roztocza kurzu domowego. Roztocza to mikroskopijnej wielkości pasożyty, żywiące się obumarłym, złuszczonym naskórkiem, które znajdują idealne warunki do bytowania w materacach, pościeli, dywanach czy zasłonach. Uczula alergen znajdujący się w odchodach roztoczy, które unoszą się w powietrzu lub osiadają w miejscach bytowania pasożyta.
Za rozwój alergii wziewnych odpowiada także kontakt ze zwierzętami domowymi, takimi jak pies, kot, gryzonie, papużki. Rzadziej uczulają zarodniki grzybów pleśniowych Aspergillus, Alternaria oraz Cladosporium. Zarodniki tych grzybów unoszą się w powietrzu w okresie późnego lata i jesieni, ponadto występują w zamkniętych, wilgotnych pomieszczeniach oraz klimatyzacji.
Alergeny kontaktowe to czynniki, które prowadzą do wystąpienia reakcji alergicznej po kontakcie ze skórą. Zazwyczaj alergie skórne wywoływane są przez takie alergeny jak wełna, kosmetyki, nikiel, lateks. Można ponadto wyróżnić alergeny iniekcyjne, czyli jad owadów żądlących czy leki wprowadzane na drodze zastrzyku.
Warto wspomnieć jeszcze o zjawisku alergii krzyżowej; niektóre osoby uczulone na dany alergen, mogą wykazywać reakcję alergiczną na inne alergeny. Najczęściej występujące alergie krzyżowe to alergie na pyłki traw i pomidory czy pszenica, roztocza kurzu domowego i owoce morza czy pióra i jajo kurze.
Objawy alergii
To, w jaki sposób objawia się alergia, zależy przede wszystkim od charakteru alergenu. W przypadku alergenów wziewnych pojawia się alergiczny nieżyt nosa – swędzenie w nosie, wodnisty katar, kichanie. W przebiegu alergii wziewnych mogą pojawić się nawracające infekcje górnych dróg oddechowych – zapalenia gardła, zatok, a także stany zapalne uszu. Ponadto może pojawić się zaczerwienienie spojówek i łzawienie oczu, bóle głowy i uczucie zmęczenia. Gdy dojdzie do rozwoju astmy, pojawia się duszność, świszczący oddech i uciążliwy kaszel.
W przypadku alergii pokarmowej objawy dotyczą przede wszystkim dolegliwości żołądkowo – jelitowych. U niemowląt mogą pojawić się kolki i ulewanie treści pokarmowej, a także biegunki. Alergii pokarmowej u dzieci może towarzyszyć wysypka skórna, a także nieżyt spojówek i nosa. Natomiast u dorosłych objawy alergii pokarmowej to bóle w nadbrzuszu, wymioty i biegunki, migreny, zespół chronicznego zmęczenia. U dorosłych także mogą współwystępować objawy skórne oraz ze strony układu oddechowego.
Alergie kontaktowe natomiast manifestują się pod postacią świądu i zaczerwienienia skóry, a także wysypki grudkowej lub pęcherzykowej.
Leczenie alergii
Leczenie alergii
W celu złagodzenia alergii stosowane są następujące grupy leków:
- leki przeciwhistaminowe (np. cetyryzyna, loratadyna), które hamują działanie histaminy, odpowiedzialnej za wystąpienie objawów alergii (leki doustne, donosowe lub aplikowane na skórę)
- leki obkurczające śluzówkę nosa
- glikokortykosteroidy wykazujące działanie przeciwzapalne (leki wziewne, donosowe oraz stosowane na skórę)
- kromony, czyli leki stosowane donosowo lub wziewnie w celu łagodzenia objawów alergii oddechowych
W celu wyeliminowania przyczyny alergii można przeprowadzić odczulanie, czyli immunoterapię. Celem leczenia odczulającego jest zmniejszenie wrażliwości osoby uczulonej na dany alergen, co osiągane jest na drodze podawania stopniowo zwiększających się dawek alergenu (np. w postaci szczepionki), co umożliwia „przyzwyczajenie się” organizmu do alergenu. Nie jest to zatem standardowe leczenie objawowe, umożliwiające wyłącznie leczenie objawów alergii, a leczenie przyczynowe, pozwalające zlikwidować nadreaktywność układu immunologicznego.
