Alergia rozwija się w efekcie kontaktu układu immunologicznego z rozmaitymi alergenami. Mogą to być alergeny wziewne, pokarmowe czy kontaktowe.
Podstawą terapii alergii jest zidentyfikowanie alergenów prowadzących do wystąpienia objawów uczulenia, a szczególne znaczenie ma to w przypadku tych alergenów, które można wyeliminować. Mowa m. in. o alergenach pokarmowych, w przypadku których stosowanie diety eliminacyjnej pozwala zapanować nad alergią. Kolejnym przykładem są takie alergeny kontaktowe jak nikiel, lateks, perfumy, niektóre stosowane miejscowo leki. Bardzo trudno jest natomiast wyeliminować alergeny wziewne, zwłaszcza pyłków roślin.
Pyłki są odpowiedzialne za rozwój tzw. alergii sezonowych, których objawy nasilają się w okresie kwitnienia konkretnych roślin. Na szczęście istnieją coraz skuteczniejsze metody leczenia alergii sezonowych.
Co to jest reakcja alergiczna?
Alergia to nadmierna reakcja układu immunologicznego na kontakt z alergenem, który u zdrowej osoby nie wywołuje uczulenia. W reakcji alergicznej uczestniczą liczne komórki układu odpornościowego, w tym komórki tuczne, limfocyty, granulocyty kwasochłonne. Komórki te aktywowane są po rozpoznaniu antygenu przez układ odpornościowy. Najpierw limfocyty są pobudzane do syntezy immunoglobulin klasy IgE – swoistych przeciwciał, które łączą się z komórkami tucznymi i powodują uwalnianie z nich mediatorów stanu zapalnego, np. histaminy.
Reakcję alergiczną można podzielić na dwie fazy – wczesną i późną. Faza wczesna inicjowana jest przez kontakt z alergenem i wywołana jest przez mediatory uwalniane z komórek tucznych. Pod ich wpływem dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zwiększenia przepuszczalności ich ścian, czemu towarzyszy wystąpienie takich objawów jak zaczerwienienie i łzawienie oczu, katar czy wysypka skórna. Z kolei faza późna alergii może pojawić się po kilku – kilkunastu godzinach i wynika z napływu komórek zapalnych.
Gdy organizm narażony jest stale na działanie alergenu, wówczas alergia może przejść w fazę przewlekłą.
Leki przeciwhistaminowe na alergię
Jednymi z najczęściej stosowanych w terapii alergii leków są leki przeciwhistaminowe. Mechanizm ich działania jest prosty – leki te hamują działanie histaminy, odpowiedzialnej za wystąpienie objawów alergii. Leki antyhistaminowe mogą zablokować wiązanie histaminy z odpowiednimi receptorami lub ograniczać aktywność enzymu prowadzącego do powstania aktywnej postaci histaminy.
Dostępne są trzy generacje leków przeciwhistaminowych, które różnią się efektywnością działania oraz możliwością występowania działań niepożądanych.
I generacja
Leki antyhistaminowe I generacji są obecnie stosowane najrzadziej, gdyż generują szereg działań niepożądanych. Do tej grupy leków zaliczane są m. in. takie związki jak klemastyna, hydroksyzyna, cyproheptadyna, prometazyna czy difenhydramina.
Występowanie działań niepożądanych wiąże się z możliwością przenikania tych związków przez barierę krew – mózg. Przyczynia się to do występowania senności, zmęczenia oraz bólów i zawrotów głowy.
II generacja
Znacznie chętniej stosowane są leki antyhistaminowe II generacji, takie jak cetyryzyna, loratadyna, ebastyna, rupatadyna czy bilastyna wyróżniają się dłuższym okresem półtrwania, brakiem możliwości przenikania przez barierę krew – mózg. Dzięki temu wyróżniają się skutecznym działaniem, przy zminimalizowanym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych.
III generacja
Najnowsze leki antyhistaminowe to leki III generacji, takie jak feksofenadyna, lewocetyryzyna czy desloratadyna. Są one aktywnymi metabolitami leków II generacji. Cechują się małą liczba interakcji z innymi lekami, długim okresem półtrwania oraz wysoką skutecznością.
Wiele leków antyhistaminowych dostępnych jest bez recepty, inne muszą być przepisane przez lekarza. Leki te dostępne są w postaci tabletek, aerozolu do nosa, a także preparatów aplikowanych miejscowo na skórę.
Inne leki stosowane w leczeniu alergii sezonowej
W związku z tym, że objawy alergii sezonowych dotyczą układu oddechowego, w celu ich złagodzenia wykorzystuje się glikokortykosteroidy wziewne lub doustne, które – odpowiednio – działają rozszerzająco na oskrzela i wykazują działanie przeciwzapalne.
Kolejnymi lekami o działaniu przeciwzapalnym, stosowanymi w leczeniu alergii sezonowych są tzw. kromony. W Polsce dostępny jest kromoglikan sodu wykorzystywany w terapii alergicznego nieżytu nosa.
Odczulanie, czyli swoista immunoterapia alergii sezonowej
Leki stosowane w leczeniu alergii mają na celu złagodzenie objawów choroby, nie eliminują jednak jej przyczyn. Jedyną metodą leczenia przyczynowego alergii jest tzw. odczulanie, czyli immunoterapia z wykorzystaniem uczulającego alergenu.
Odczulanie polega na zastosowaniu tzw. szczepionek doustnych lub podskórnych, w których podawane są niewielkie, stopniowo wzrastające ilości antygenu. Dzięki temu osiągnąć można lepszą tolerancję układu immunologicznego, co przekłada się na możliwość wyeliminowania uczulenia.
W przypadku alergii sezonowych wykonuje się odczulanie przedsezonowe, które zazwyczaj rozpoczyna się w okresie jesienno – zimowym i kontynuowane jest w momencie, gdy rozpoczyna się pylenie uczulających roślin. Odczulanie rozpoczyna się od podawania dawek alergenów w dawkach znacznie niższych, niż występują w środowisku, a następnie stopniowego zwiększania dawek. Po osiągnięciu najwyższej dawki podaje się ją w określonych odstępach czasu jako tzw. Dawki podtrzymujące.
Odczulanie zalecane jest przede wszystkim tym osobom, które nie mogą uniknąć narażenia na alergen (jak ma to miejsce w przypadku alergii sezonowych) i u których leczenie objawowe nie przynosi pożądanych efektów.
